អ្នកគួរគិតដល់ពាក្យពេជ្ររបស់លោកម៉ាទិន នឹមម៉ូឡើដែលនិយាយថា៖

ដំបូងពួកគេមករកអ្នកសង្គមនិយម ហើយខ្ញុំមិននិយាយស្តីអ្វីទេ-

ពីព្រោះខ្ញុំមិនមែនជាអ្នកសង្គមនិយម។

បន្ទាប់មកគេមករកសហជីបកម្មករ ហើយខ្ញុំមិននិយាយស្តីអ្វីទេ-

ពីព្រោះខ្ញុំមិនមែនជាអ្នកសហជីបកម្មករ។

បន្ទាប់មក គេមករកពួកយិវ ហើយខ្ញុំមិននិយាយស្តីអ្វីទេ-

ពីព្រោះខ្ញុំមិនមែនជាយិវ។

បន្ទាប់មកទៀត ពួកគេមករកខ្ញុំ – ហើយមិនមាននរណានៅសេសសល់និយាយស្តីអំពីខ្ញុំទេ។

បើយកមកប្រើសំរាប់បរិបទកម្ពុជា៖

ដំបូង ពួកគេមករកអ្នករាជានិយម ហើយខ្ញុំមិននិយាយស្តីអ្វីទេ –

ពីព្រោះខ្ញុំមិនមែនជាអ្នករាជានិយម។

បន្ទាប់មក ពួកគេមករកអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស ហើយខ្ញុំមិននិយាយស្តីអ្វីទេ-

ពីព្រោះខ្ញុំមិនមែនជាអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស។

បន្ទាប់មក ពួកគេមករកអ្នកសារពត៍មាន ហើយខ្ញុំមិននិយាយស្តីអ្វីទេ-

ពីព្រោះខ្ញុំមិនមែនជាអ្នកសារពត៍មាន។

បន្ទាប់មកទៀត ពួកគេបានមករកខ្ញុំ – ហើយមិនមាននរណាម្នាក់និយាយស្តីអំពីខ្ញុំទេ។

ក្នុងខណៈដែលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន បានកំពុងប្រើប្រាស់កណ្តាប់ដៃដែកឬភាពជាបុរសខ្លាំងរបស់លោករុញច្រានគូរប្រកួតនយោបាយអោយដួលរលំមុនថ្ងៃបោះឆ្នោតជាក់ស្តែងមកដល់នាពេលបច្ចុប្បន្នទោះប្រើប្រាស់យុទ្ធសាស្រ្តក្រៅច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញក៏ដោយ គឺអាចបណ្តាលមកពីលំហរនយោបាយដែលដៃគូររបស់គាត់ឬបុគ្គលពាក់ព័ន្ធបានបន្សល់ទុកអោយគាត់ធ្វើបាន។ យើងទាំងអស់គ្នាដឹងហើយថាពាក្យថាបុរសខ្លាំង strongman មានន័យថាអ្នកដែលអាចជំនៈគ្រប់បែបយ៉ាងអោយតែខ្លួនមានអារម្មណ៌កក់ក្តៅឬមានទំនុកចិត្តខ្លួនឯង ដែលអាកប្បកិរិយានយោបាយរបស់បុរសខ្លាំងគឺជាអាកប្បកិរិយាបែបផ្តាច់មុខនិងដាច់ខាតក្រៃលែង។ យើងទាំងអស់គ្នាយល់ដូចគ្នាហើយថាចាប់តាំងពីរដ្ឋប្រហារបង្ហូរឈាមឆ្នាំ២០០៧មក បុរសខ្លាំងមិនដែលធ្លាប់បានផ្លាស់ប្តុរអាកប្បកិរិយានយោបាយបែបបុរសខ្លាំងរបស់ខ្លួនម្តងណាឡើយ។

អង្គការសហប្រជាជាតិបានចំណាយធនធានរាប់កោដិដុល្លាដើម្បីកសាងប្រទេសកម្ពុជាអោយទៅជារដ្ឋទំនើបnation-stateមួយ ហើយរដ្ឋទំនើបនេះទោះបីមិនល្អប្រកបដោយចិរភាពក៏ដោយក៏បុរសខ្លាំងនៅតែរក្សាវាបានព្រោះខ្លួននៅជាក្បាលម៉ាសុីនដឹកនាំដដែល តែពេលនេះកំណើននៃយុវជនជំនាន់ក្រោយ ការយល់ដឹងរបស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ និងការបង្កើនល្បឿនប្រជាប្រីយ៍ភាពរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោកបុរសខ្លាំងនឹងកំទេចចោលទំរង់រដ្ឋទំនើបនេះមួយចោលដើម្បីធ្វើអោយប្រាកដថាខ្លួនអាចរក្សាបាននូវភាពជាក្បាលម៉ាសុីនដឹកនាំដដែល។ សូមបញ្ជាក់ថារដ្ឋទំនើបមានលក្ខណៈជារដ្ឋាភិបាលមួយដែលយកច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញជាកំពូល មានសង្គមសុីវិលដែលខ្លាំង មានគណបក្សជំទាស់ដែលវៃឆ្លាត និងសារពត៌មានឯករាជ្យដើម្បីជាកញ្ចក់ឆ្លុះអោយនីតិប្រតិបត្តិឬរដ្ឋាភិបាលបំពេញការងាររបស់ខ្លួនបានជោគជ័យ។ ទិដ្ឋភាពដឹកនាំរបស់បុរសខ្លាំងបច្ចុប្បន្នក្នុងការគំរាមកំហែងដល់សង្គមសុីវិលនិងបិទវិទ្យុឯករាជ្យ ព្រមទាំងប្រើប្រាស់តុលាការកូនជីងនិងវិសោធនកម្មច្បាប់ផ្ទួលគណបក្សជំទាស់គឺមិនខុសពីការផ្លាស់ប្តុររដ្ឋទំនើបអោយទៅជារដ្ឋបុរាណតាមលក្ខណៈដឹកនាំជាស្តេចត្រាញ់នោះទេ។

ដើម្បីដោះស្រាយវិបត្តិនយោបាយបច្ចុប្បន្ន មានសេណារីយោមួយចំនួនគួរពិចារណាដូចតទៅ៖

១. គណបក្សសង្គ្រោះជាតិជាគណបក្សជំទាស់ធំបំផុត ហើយមានប្រវត្តិតស៊ូអហឹង្សាមិនយកខ្មែរណាជាសត្រូវ ត្រូវពិចារណាថាការតស៊ូអហឹង្សាមិនមែនមានន័យថាយើងត្រូវទទួលយកការបៀតបៀនដោយអយុត្តិធម៍គ្រប់បែបយ៉ាងដោយមិនបានធ្វើអ្វីនោះទេ។ តើយើងគួរជ្រើសរើសអហឹង្សាបែបមហាត្មះគន្ធី បែបអង់សានស៊ូជី ឬបែបនេលសាន់ម៉ាន់ដេឡា? តើយើងគួរមានយុទ្ធសាស្ត្រតស៊ូមតិដោយរបៀបណា? ពេលនេះជាពេលដែលតំណាងរាស្ត្រទាំង៥៥រូប ព្រឹទ្ធសភាទាំង១១រូប និងក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ជិត៥០០០នាក់ ដែលអ្នកទាំងអស់នេះមានសំលេងគាំទ្រពីប្រជាពលរដ្ឋជិតពាក់កណ្តាលប្រទេស គួរវេញគ្នាជាធ្លុងមួយតស៊ូមតិទាំងថ្នាក់ជាតិទាំងថ្នាក់អន្តរជាតិ។

២. ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទូទាំងសកលលោក ដែលអ្នកទាំងអស់គ្នាគឺជាសង្គមសុីវិលត្រូវរួមគ្នាចុះហត្ថលេខាអោយបានមួយលាននាក់មុនថ្ងៃ២៣ ខែតុលា ឈានចូលមកដល់ ដើម្បីដាក់ជាញត្តិទៅកាន់អង្គការសហប្រជាជាតិនិងប្រទេសហត្ថលេខីទាំង១៨អោយពិនិត្យឡើងវិញនូវការអនុវត្តន៍ក្នុងរយៈពេល២៦ឆ្នាំកន្លងមកនេះជាពិសេសការប្រើប្រាស់ច្បាប់និងតុលាការក្នុងការគំរាមកំហែងស្ថាប័នឯករាជ្យផ្សេងៗ និងកំចាត់គណបក្សជំទាស់ដែលខ្លាំងជាងគេ ព្រមទាំងអន្តរាគមន៍ថាតើរដ្ឋាភិបាលខ្មែរបច្ចុប្បន្នដែលដឹកនាំដោយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន ឬបុរសខ្លាំង បានអនុវត្តន៍តាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញនិងកតិកាសញ្ញាអន្តរជាតិបានត្រឹមត្រូវជាក់ស្តែងប៉ុណ្ណា?

៣. ក្នុងកាលៈទេសៈបច្ចុប្បន្នគឺសំខាន់ណាស់ព្រោះស្ថិតក្នុងរដូវកាលចុះឈ្មោះបោះឆ្នោត និងការបោះឆ្នោតទាំងអសកលគឺព្រឹទ្ធសភា និងសកលគឺតំណាងរាស្ត្រ ជាពេលវេលាល្អមួយសំរាប់ប្រជាជាតិខ្មែរក្នុងការទាក់ទាញពិភពលោកជាពិសេសអង្គការសហប្រជាជាតិនិងប្រទេសហត្ថលេខីទាំងអស់ អោយមកយកចិត្តទុកដាក់រឿងរបស់យើង។

សូមតាមដានអានបន្ត ថាតើយើងត្រូវធ្វើអ្វីខ្លះដែលមានប្រសិទ្ធិខ្ពស់បំផុត ដើម្បីបន្ថយកំដៅនយោបាយបច្ចុប្បន្ន?….

ថ្ងៃស្អែកតំណាងរាស្ត្រគណបក្សប្រជាជននឹងប្រជុំសភាជាបក្សតែមួយដើម្បីធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់ដើម្បីបែងចែកអសនៈសភាទាំង៥៥របស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិក្នុងការខិតខំចុងក្រោយរំលាយឬសម្លាប់គូរប្រកួតរបស់ខ្លួនមុនថ្ងៃប្រកួតជាក់ស្តែងឈានចូលមកដល់។ ការណ៍នេះគឺជាការផ្តាច់បំពង់ដង្ហើមជាតិខ្មែរទាំងមូល ឬជាការសម្លាប់តាមរូបភាពនៃការប្រើប្រាស់ច្បាប់និងលេសនយោបាយសំលែងភាគច្រើនដាច់ខាត ទៅតាមសុភាសិតបុរាណខ្មែរដែលនិយាយតៗគ្នាដ៏មានប្រជាប្រីយ៍ភាពថា កាត់ក្បាលតំរូវមួក ដែលក្បាលគឺជារដ្ឋធម្មនុញ្ញជាតិ មួកគឺជាជនអវិជ្ជាល្មោភអំណាច។ មតិមហាជនមួយចំនួនអាចយល់ថានេះជាការសំលាប់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិតែម្យ៉ាង ធាតុពិតមិនមែនដូច្នោះទេ៖

១. របបនយោបាយសេរីពហុបក្ស ប្រជាជនកម្ពុជាជាម្ចាស់អំណាច និងការបែងចែកអំណាចដាច់ឡែកពីគ្នារវាងអំណាចនីតិបញ្ញតិ្ត តុលាការ និងនីតិប្រតិបត្តិ ស្របតាមជំពូកទី៤ មាត្រា៥១ថ្មី នឹងច្បាស់ជាគ្មានន័យ ហើយរលាយខ្លួនឯងដូចអំបិលត្រូវទឹក។ អ្នកមានអំណាចមិនអាចបន្តកុហកប្រជាពលរដ្ឋដូចមុនៗតាមរយៈការបោះឆ្នោតក្លែងបន្លំតទៅទៀតទេ ហើយការបន្តកុហកដាក់ខ្លួនរក្សាប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្សដោយការប្លន់យកកៅអីដែលប្រជាពលរដ្ឋបោះឆ្នោតទុកចិត្តអោយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិនៅពេលនេះ នឹងកាន់តែពិបាកក្នុងការបន្តគោលនយោបាយវិទ្ធង្សនា។ ការណ៍នេះគឺស្មើនឹងការរំលាយចោលមាត្រា៥១នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។

២.  គឺជាការសំលាប់សេដ្ឋកិច្ចរបស់កម្ពុជា ពីព្រោះក្នុងមាត្រាទី៥៦ស្តីអំពីសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សាសេរីនិយាយយ៉ាងច្បាស់ថាកម្ពុជាប្រកាន់របបសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារសេរីដោយមានការប្រកួតប្រជែងគ្នាដោយសេរី ដោយមានតុលាការឯករាជ្យជាអ្នកធានានូវក្រឹតក្រមស្មើរភាពគ្នាក្នុងការប្រកបរបររកសុីនៅកម្ពុជា។ បន្ទាប់ពីច្បាប់ថ្ងៃស្អែកចេញជាធរមាន វិនិយោគទុនបរទេសដែលមានស្តង់ដារខ្ពស់នឹងអនុវត្តន៍តាមក្រិតក្រមទីផ្សារសេរីនឹងមិនមកវិនិយោគទុននៅកម្ពុជា ឬដកខ្លួនចេញពីកម្ពុជាជាបន្តបន្ទាប់ បន្សល់ទុកតែអ្នកវិនិយោគទុនដែលជាអ្នកឱកាសនិយមឬអ្នករកសុីធ្វើនំអត់ម្សៅជាដើម។

៣. គឺជារំលាយរដ្ឋសភាចោលទាំងស្រុង ពីព្រោះតាមមាត្រា៧៦ដល់មាត្រា៩៨នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ គ្មានមាត្រាណាដែលនិយាយពីនីតិវិធីក្នុងការដោះដូរតំណាងរាស្ត្រទេ គឺមានតែនិយាយអំពីការរំលាយរដ្ឋសភាដោយព្រះមហាក្សត្រឬបន្តអាយុកាលអោយហួសពី៥ឆ្នាំតាមករណីចាំបាច់។ ច្បាប់គណបក្សនយោបាយអនុមតិដោយបក្សតែមួយមិនអាចមានអាជ្ញាយុកាលគ្របដណ្តប់លើជំពូកទី៧ស្តីអំពីរដ្ឋសភាឡើយ។

៤. គឺស្មើនឹងការរំលាយស្ថាប័នព្រះមហាក្សត្រស្របតាមមាត្រា៨ដែលចែងថាព្រះមហាក្សត្រគឺជាអ្នកធានាការគោរពសិទ្ធិនិងសេរីភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋជាដើម។ ដូច្នេះ សិទ្ធិនិងសេរីភាពប្រជាពលរដ្ឋដែលបោះឆ្នោតអោយតំណាងរាស្ត្រទាំង៥៥រូប និងក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ជិត៥០០០នាក់ ដោយមានសំលេងឆ្នោតសរុបជិតកន្លៈនគរទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា មិនអាចមាននរណាបំពារបំពានបានឡើយ។

៥. គឺជាការបំពារបំពានលើដែនអធិបតេយ្យភាពកម្ពុជាដូចដែលមានចែងក្នុងមាត្រា១នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញថា ប្រទេសកម្ពុជាជាព្រះរាជាណាចក្រដែលព្រះមហាក្សត្រទ្រង់ប្រតិបត្តិតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងតាមលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស។ ការបង្ខិតបង្ខំតំណាងរាស្ត្រទាំង៦៨រូបអោយលើកដៃអនុមតិច្បាប់តាមបែបកាត់ក្បាលតំរូវមួក និងការឈានទៅរកការអនុវត្តន៍ច្បាប់ប្រភេទនេះត្រូវបានមហាជននិងអ្នកជំនាញយល់ថាជាការផ្លាស់ប្តូររបបនយោបាយពីសេរីពហុបក្សទៅរកប្រព័ន្ធនយោបាយបែបឯកបក្សដែលជារបបផ្តាច់ការ បើមិនដូចវៀតណាមឬចិនទេ ក៏ដូចប្រទេសកូរ៉េខាងជើងជាដើម។

ជាការទស្សន៍ទាយទុកជាមុន នៅពេលដែលច្បាប់នេះចេញនិងនៅពេលដែលមានការអនុវត្តន៍ជាក់ស្តែងទៅលើគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ប្រទេសកម្ពុជានឹងអាប់អួរទៅដោយការហ៊ុមព័ទ្ធផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចនិងចលនាប្រជាធិបតេយ្យផ្ទៃក្នុង ដែលការណ៍នេះបង្ខំចិត្តលោកហ៊ុន សែន អោយពឹងពាក់ចិនកាន់តែខ្លាំងឡើង ដែលចិននឹងប្រើប្រាស់កម្ពុជាដូចចិនបានប្រើប្រាស់ប្រទេសកូរ៉េខាងជើងជាកូនជីងរបស់ខ្លួនដូច្នោះដែរ។ ក្នុងកាលៈទេសៈពិភពលោកបច្ចុប្បន្ន ចិនកំពុងត្រូវការកូនជីងស្មោះត្រង់របស់ខ្លួន ទោះបីចិនត្រូវចំណាយប៉ុណ្ណាក៏ហ៊ានចំណាយដែរ ឬរំលាយស្ថាប័នជាតិមួយអោយក្លាយទៅជាក្រុមអង្គការក្រៅនីតិរដ្ឋទំនើបដែលហៅថា nation-state ដែលធានានិងទទួលស្គាល់ដោយអង្គការសហប្រជាជាតិយ៉ាងណាក៏ដោយ។

សូមតាមដានភាគបន្តអំពីយន្តការមួយចំនួនដើម្បីលើកតំកើងជាតិខ្មែរកុំអោយដួលរលំ….