សំណួរប្រឡងវិទ្យាសាស្រ្តនយោបាយ

សំណួរ-ចំលើយ ប្រឡងវិទ្យាសាស្រ្តនយោបាយ រៀបរៀងដោយលោកសេង សុភ័ណ

១-ចួរពន្យល់ពីទស្សនៈទូទៅជុំវិញអត្ថន័យនយោបាយ?

-នយោបាយគឺជាឧបាយក្នុងការកែច្នៃធនធានជាតិ(nation wealth) និងការអនុវត្តន៍ប្រព័ន្ធច្បាប់(national legal system)ដើម្បីផ្តល់សេវាកម្មល្អបំផុតដល់ប្រជាពលរដ្ឋនិងប្រទេសជាតិ។ ឧត្តមគតិអ្នកនយោបាយគឺជាឧត្តមគតិកសាងគំរូល្អសម្រាប់អនុជនជំនាន់ក្រោយនៅពេលខ្លួនកំពុងមានអំណាចគ្រប់គ្រង។

នយោបាយមិនមែនជាគំនិតរវើរវាយថាជារឿងរបស់វណ្ណៈអ្នកគ្រប់គ្រងដែលត្រូវតែប្រើអំណាចដើម្បីគ្រប់គ្រងប្រទេស ដើម្បីរៀបចំសណ្តាប់​ធ្នាប់ក្នុងប្រទេស ដើម្បីប្រមូលធនធានក្នុងការអភិវឌ្ឍប្រទេស ហើយក៏ជា​តួនាទីរបស់អ្នកនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងដែលត្រូវតែស្តាប់បង្គាប់​ និងប្រតិបត្តិ​តាមដោយ​ម៉ឺងម៉ាត់នូវវិន័យ និង​ច្បាប់ នោះទេ ពីព្រោះទាំងអ្នកអភិរក្សនិយម(conservatives) ទាំងអ្នកសេរីនិយម(liberals) និងអ្នកទំនើបកម្មនិយម(modernists) សុទ្ធសឹងតែសំឡឹងឃើញនយោបាយជាវិធីសាស្ត្រឈានទៅរកការផ្លាស់ប្តូរជាវិជ្ជមានក្នុងសង្គម(positive changes in a society)។ ហើយនយោបាយមិនមែនជារឿងស្វែងរកអំណាចដើម្បីប្រើអំណាចទាំងនោះដោយខ្វះទំនួលខុសត្រូវនោះទេ ហើយក៏មិនមែនជាការស្វែងរកផលប្រយោជន៍សម្រាប់​ខ្លួនឯងតាមការយល់ឃើញរបស់មហាជនមួយចំនួននោះដែរ ព្រោះការយល់ឃើញបែបនេះអាស្រ័យដោយអ្នកទាំងនោះធ្លាប់​បានទទួលរងសម្ពាធពី​នយោបាយ​បុគ្គលដែលមានជំនឿបែបនេះ មានអារម្មណ៍ស្អប់ខ្ពើមនយោបាយ ហើយមិនចង់​​ចូល​រួមពាក់ព័ន្ធតែប៉ុណ្ណោះ។

តាមទស្សនៈប្រជាជនសាមញ្ញដែលឆ្លងកាត់ប្រវត្តិនយោបាយខុសនិងនយោបាយអមនុស្សធម៌ យល់ឃើញថា នយោបាយគឺជាការបោកប្រាស់ និងជាការងារ​ខ្មៅកខ្វក់។ តែតាមពិតប្រជាជនសាមញ្ញទាំងអស់នោះគឺជាផ្នែកមួយនៃទំនួលខុសត្រូវនយោបាយខុសនិងនយោបាយអមនុស្សធម៍ទៅតាមច្បាប់កិច្ចសន្យាសង្គមនយោបាយ។

• អ្នកប្រាជ្ញដ៏ល្បីឈ្មោះផ្នែកនយោបាយគឺលោកហ្សង់ហ្សាក់ រ៉ូសូ(Jean-Jacques Rousseau) បានអោយនិយមន័យនយោបាយថានយោបាយគឺជាកិច្ចសន្យាសង្គម(social contract)ដែលអ្នកមានអំណាចនិងប្រជាជនមិនអាចផ្តាច់ចេញពីគ្នាបានទេ ពួកគេគឺជាចលករនយោបាយមួយបង្កើតអោយមានវប្បធម៌នយោបាយនៃការធានាដល់សិទ្ធិសេរីភាព(rights and freedom) សមភាព(equality) យុត្តិធម៌(justice) និងប្រយោជន៍សុខដល់សាធារណៈ(public goods) ដោយមិនរើសមុខ។
• ២-តើវិទ្យាសាស្រ្តនយោបាយមានប្រភពសំខាន់ៗអ្វីខ្លះ?
  • ១- ទស្សនៈនយោបាយ
    • ក- ប្រវត្តិនៃគំនិតនយោបាយ
    • ខ- ទស្សនៈនយោបាយ
  • ២- ស្ថាប័ននយោបាយ
    • ក- រដ្ឋធម្មនុញ្ញ
    • ខ- រដ្ឋាភិបាលកណ្តាល
    • គ- រដ្ឋាភិបាលក្នុងតំបន់ និង​មូលដ្ឋាន
    • ឃ- រដ្ឋបាលសាធារណៈ និង គោលនយោបាយសាធារណៈ
    • ង- មុខងារនៃសេដ្ឋកិច្ច និង សមាសភាពនៃរដ្ឋាភិបាល
    • ច- ការប្រៀបធៀប និង ការវិភាគនៃស្ថាប័ននយោបាយ
  • ៣- ក្រុមគណបក្ស និង មតិយោបល់សង្គម
    • ក- គណបក្សនយោបាយ
    • ខ- ក្រុមមនុស្ស និង​ សមាគម
    • គ- ការចូលរួមរបស់ប្រជាជនក្នុងរដ្ឋាភិបាល និង រដ្ឋបាល
    • ឃ- មតិយោបល់របស់សង្គម
  • ៤- ទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ
    • ក- ទស្សនៈនៃទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ
    • ខ- នយោបាយអន្តរជាតិ
    • គ- ច្បាប់អន្តរជាតិ
    • ឃ- នយោបាយ និង អង្គការអន្តរជាតិ
• ៣-ចូរពន្យល់ពីពុទ្ធិនយោបាយមានប្រភពសំខាន់អ្វីខ្លះ?
  • -ពុទ្ធិនយោបាយមានសារៈសំខាន់២គឺ សម្រាប់បុគ្គល និង សម្រាប់សង្គមទាំងមូល​ :          
    • សម្រាប់បុគ្គល
      • -ដើម្បីចូលរួមនិងស្វែងយល់អ្នកនយោបាយចេះអោយតំលៃមនុស្ស គោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងអ្នកនយោបាយដែលយកប្រជាពលរដ្ឋគ្រាន់តែជាឈ្នាន់ដើម្បីអំណាចនិងលាភសក្ការៈខ្លួន
      • -ដើម្បីចេះវិភាគ និង កំណត់ច្បាស់លាស់ថា អ្នកណាជានយោបាយបោកបញ្ឆោត
      • -ដើម្បីឱ្យមានគតិយុត្តចូលរួមក្នុងការបោះឆ្នោត ការស្ទង់ប្រជាមតិដើម្បីផ្តល់ការរិៈស្ថាបនាចំពោះ​ការងាររដ្ឋអំណាច និង នីតិវិធីប្រជាធិបតេយ្យ
      • -ដើម្បីឱ្យយល់ដឹងនូវដំណើរការនយោបាយកំពុងតែឋិតលើផ្លូវត្រូវ ឬ ផ្លូវខុស
      • -ដើម្បីឱ្យចេះជ្រើសរើសយករបបគ្រប់គ្រង​ណាមួយសម្រាប់ខ្លួនឯង កូនចៅខ្លួន និង ប្រទេសជាតិ។
    • សម្រាប់សង្គមទាំងមូល : នៅពេលប្រជាជនមានចំណេះដឹងផ្នែកនយោបាយ ពួកគេ​នឹង​មានភាពស្មោះត្រង់ចំពោះជាតិ និង កិច្ចការរួមរបស់សង្គម ស្ថិតក្នុងមនសិការស្នេហាជាតិ ជាពលរដ្ឋ​មានសេរីភាព​ និង មានការទទួលខុសត្រូវខ្ពស់ចំពោះទង្វើរបស់ខ្លួន ហើយដែលមិនបណ្តោយ​ខ្លួន​ឱ្យធ្លាក់ទៅក្នុងកណ្តាប់ដៃរបស់ជនអត្តទត្ថបុគ្គល និង អ្នកនយោបាយអសមត្ថភាព ។
• ៤-ចូរពន្យល់នយោបាយជាសិល្បៈនៃការរស់នៅជាមួយគ្នាក្នុងសង្គម?
  • -សិល្បៈនៃការរស់នៅជាមួយគ្នាក្នុងសង្គម គឺជាទស្សនៈរបស់លោក ផ្លាតុង ដែលគាត់មាន​ទស្សនៈថា នយោបាយគឺជា កិច្ចការស្តីអំពីការរៀបចំធ្វើឱ្យ​ជីវិតរស់នៅរបស់មនុស្សក្នុងសង្គម​មានភាពរលូនក្នុងការរស់នៅជាមួយគ្នា។ ​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​មនុស្សទាំងឡាយមានលក្ខណៈខុសៗគ្នាទាំងអស់ ខ្លះពេញលក្ខណៈ ខ្លះមិនពេញលក្ខណៈ ខ្លះទៀតអត្តទត្ថបុគ្គល ពួកគេទាំងអស់នោះពិបាក​នឹងរស់នៅជាមួយគ្នាណាស់។ ក៏ប៉ុន្តែក្នុងពេលជាមួយគ្នានោះ គេត្រូវការគ្នាទៅវិញទោមក និង​ជាក្រិតក្រម ពួកគេមិនអាចរស់នៅឯកោបានឡើយ គឺពួកគេត្រូវរស់នៅជាមួយគ្នាក្នុងសង្គម។ នយោបាយជួយឱ្យពួកគេធ្វើអ្វីៗប្រកបដោយសុភវិនិច្ឆ័យ មនុស្សធម៌ គោរពច្បាប់ ក្រមសីលធម៌ និង បែបជឿនលឿន។
• ៥-ចូរពន្យល់ពីការចូលរួមក្នុងសកម្មភាពនយោបាយ?
  • -ការចូលរួមក្នុងសកម្មភាពនយោបាយគឺជា​កាតព្វកិច្ចរបស់ប្រជាជន សមាគម អង្គការ គណបក្ស​នយោបាយ ដើម្បីទាមទារឱ្យបាននូវគោលបំណងរបស់ខ្លួន ដោយឈរលើមូលដ្ឋានច្បាប់ សិទ្ធិ សេរីភាព​ ចំណេះដឹង លទ្ធភាព និង សមត្ថភាព។ ការចូលរួមក្នុងសកម្មភាពនយោបាយពីសំណាក់ ប្រជាជន​ និង អង្គការនានា មានសារៈសំខាន់ណាស់ ដែលជាលទ្ធផលបានបង្ហាញឱ្យឃើញ​​នូវ​សមិទ្ធិផល និង ការផ្លាស់ប្តូរជាច្រើនក្នុង​ប្រទេសរបស់ពួកគេ។ ការចូលរួមក្នុងសកម្មភាព​នយោបាយនេះបណ្តាលមកពី ប្រជាជនចង់បានមេដឹកនាំល្អ មានការឈឺចាប់ ការមិនពេញចិត្ត​ពីសំណាក់អំណាចនយោបាយណាមួយ និង ដើម្បីបំពេញតួនាទីជាពលរដ្ឋល្អ។ ប៉ុន្តែក៏មាន​ប្រជាជនមួយចំនួនស្អប់ខ្ពើម មិនចង់ចូលរួមក្នុងសកម្មភាពនយោបាយផងដែរ ដោយសារពួក គេ គ្មានចំណេះដឹង គ្មានសេចក្តីក្លាហាន គ្មានពុទ្ធិនយោបាយ គ្មានមូលដ្ឋានគាំទ្រច្បាស់លាស់ និង ជាពិសេសធ្លាប់ជាជនរងគ្រោះនយោបាយ។ ជាឧទាហរណ៍ ពួកគេអាចឆ្លងកាត់សង្គ្រាមនិងវាលពិឃាតដែលនាំអោយបាក់ស្មារតីឬមានជំងឺបាក់ស្បាតភីធីអេសឌី(PTSD)ជាដើម។